مبانی نظری و پیشینه تحقیق سلامت اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلامی

سلامت و سلام يعنى مصون و جدا بودن از آفات ظاهرى و باطنى. قرآن کریم اشاره می‏کند قلب سليم آن است كه از شك، حسد، كفر و نظایر آن سالم و دور باشد (واقعه، آيات 25 و 26)؛ مراد گفتار و رفتاري است که از هم ديگر در سلام باشند. طبرسى گويد؛ سلام يعنى آن كه بندگان از ظلمش سالم‏اند؛ علامه طباطبایی (ره) در کتاب گران‏قدر تفسیر الميزان سلامت را «بى آزار» معنى كرده و می‏گويد؛ سلام كسى است كه بدون شرّ و ضرر، با تو به سلامت و عافيت ملاقات كند (قرشى،1371). با توجه به ريشه و معناي سلامت و سلام، مسلمان بايد آبروي ديگران را حفظ و هتک حيثيت نکند و مردم از دست و زبانش درامان باشند. همانطور که حضرت علي(ع)مي فرمايند: «با مؤمنين به ايثار و با ساير مردم به انصاف رفتار کن» (تمیمی آمدی،1366) حضرت صادق (ع) نيز فرموده‏اند: «مسلمان کسي است که مردم ازدست وزبان او در امان باشند» و«مومن کسي است که مردم اورا امين مال وجان خود بدانند» (علامه مجلسى ، 1037- 1111 هجرى). 

 

 

 

 

نداى قرآن فراخواني به حذف تفاوت ها و امتيازها دارد، زيرا خداوند از آن جهت ميان مردم درنسب ها وشهرها تفاوت قرار داد تا در صدد شناختن هم برآيند و با يك ديگر آمد و شد كنند، نه اين‏ كه به يك ديگر فخر فروخته، و به برترى‏ جويى بپردازند (حكيمى،1380). سالهاي متمادي است انديشمندان علوم انساني وروان شناسان غربي باگمانه زني و نظريه پردازيهاي مختلف سعي درشناسايي شاخص ها، مؤلفه ها و متغيرهاي تأثيرگذار و مرتبط با رفتار هاي بهنجار و نابهنجار داشته اند تا بتوانند به کنترل، پيش بيني و تبيين رفتار انسان براي دستيابي به سلامت بپردازند. اين نظريه ها در جنبه هاي ماهوي سرشت سرنوشت انسان تفاوت و گاه تضادهاي بنيادي، با نگاه اسلام داشته‏اند به ‏طوری‏ که اين تفاوت ها، تأثير مهمي بر اهداف، محتوا و شايسته هاي رفتار سالم و انسان سالم به ويژه در عرصه اجتماعي بر جای گذاشته‏اند. تفاوت فوق العاده زيادي وجود دارد ميان اين كه انسان خود را براي خويشتن مطرح كند و اين‏ كه آفريننده او که مافوق اوست وي را مورد شناسايي قرار دهد (علامه جعفري، الف 1388).  

 

 

 

 

دين اسلام به عنوان کامل ترين نسخه هدايت الهي تا آخرين نسل بشر الگوها و مباني جامع و دقيقي در خصوص تفکر، احساس و رفتار شايسته وسالم افراد در تعامل با همسر، فرزند،همسايه و به‏طورکلي برادران ديني و تمامي انسان ها ارائه نموده که يک مسلمان بايد آن‏ها را رعايت کند (مصباح يزدي، 1388).اسلام کيفيت ارتباط مسلمان با ديگران را چنين معرفي ميکند: اگر كسى بر او ستم كرد صبر نمايد، با خويشاوندان قطع رابطه ندارد، از خوى خشن دور، ديدگان او بدون اراده‏اش متوجه جايى نمى‏شوند، نسبت به مردم حسد ندارد، از احسان و انفاق خوددارى نمى‏كند، مظلومان را يارى مى‏كند و از بینوايان دلجویى مى نمايد، خود را به سختى مى اندازد ولى مردم از او در آسايش اند، در انجام كارهاى مردم كوشش دارد، در حلمش نقصى نيست، هر كس از او مشورت بخواهد راهنمایى مى‏كند و هر كس از او مساعدت طلب كند او را مساعدت مى‏نمايد (عطاردى، 1378).

 

 

 

 

 

 پيامبر(ص) در خصوص ويژگي هاي روابط سالم ميان مسلمانان مي فرمايند: «امّت من در دنيا بر سه طبقه‏اند ؛ كساني كه مال را از پاكيزه‏ترين وجه و بهترين راه فراهم مى آورند واز آن براى صله رحم به خويشا وندان خود مى بخشند؛ به برادران دينى خود كمك مى‏كنند، و فقيران را در مال خود شريك مى سازند» (مجلسي 1037- 1110 هجرى). بر اساس منشور اماميه (سبحاني،1389)، انسان در پرتو نور خرد و موهبت اختيار، در برابر خدا، پيامبران و ديگر انسانها مسؤول است. هيچ انسانى بر ديگرى تفوّق ندارد، مگر از طريق تقوا و پرهيزكارى. اسلام با دعوت به برادرى، اصلى اساسى براى ارتباط هاى اجتماعى انسان تأسيس مى‏كند، كه مردمان را به مهربان بودن، نيكى كردن به يكديگر، رفتار برادرانه داشتن و عمل كردن بر مبناى مواسات، مساوات و ايثار فرا مى‏خواند(حكيمى،1380).

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
1-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها    12

تعریف مفهومی سلامت اجتماعی :    12

ادبیات نظری و پیشینه تجربی سلامت اجتماعی

پیشینه پژوهش    15
2-1- مقدمه    16
2-2- بخش اول: سلامت اجتماعی و راه های ارتقاع آن    18
2-2-1- سلامت    18
2-2-2- سلامت اجتماعي    20
2-2-3-رويکردهاي موجود در تعريف سلامت اجتماعي    22
2-2-4-اجتماعي:    24
2-2-5- انسجام اجتماعي:    26
2-2-6-شکوفایی اجتماعی:    26

2-2-7-بعد فردي سلامت اجتماعي مبتني بر آموزه هاي اسلام    28

2-2-8-بهداشت روانی در اسلام    29
2-2-9- نقش مذهب در بهداشت روانی    30
2-2-10- نقش مذهب در پیشگیری از بیماری های روانی    31
رهنمودهای قرآنی برای تسکین و درمان بیماری های روانی:    32
1-درمان، با ذکر و یاد خدا:    32
2-درمان، با خواندن قرآن و دعا    32
2-2-11-چارچوب نظري سلامت اجتماعی    33

2-4- مرور تحقيقات انجام شده  سلامت اجتماعی  44

2-5- فرضيه هاي تحقيق:    45

منابع و مأخذ